Het LHBT+-erfgoed van Amsterdam
Van de website amsterdam.nl

Typisch Amsterdams? Tijdens Open Monumentendag Amsterdam (op 8 en 9 september) staat deze vraag centraal. Op zondag 29 juli kun je daar volmondig ‘ja’ op antwoorden, zowel tijdens de LHBT+-wandeling als in de woning van Bet van Beeren, boven Café ’t Mandje op de Zeedijk. Deze tweede zomeropenstelling van Open Monumentendag Amsterdam is gekoppeld aan Pride Amsterdam.

‘Roaring’ Zeedijk

Café ’t Mandje en de bijbehorende bovenwoning van Bet van Beeren zijn gevestigd op de Zeedijk (nummer 63). De naam zegt het al: de straat, nu vooral bekend vanwege de vele cafés en restaurants, is een oude dijk. Aangelegd om Amsterdam te beschermen tegen het water van het IJ, dat tot 1872 nog in open verbinding stond met de Zuiderzee. Het maakte onderdeel uit van de zeewering langs het IJ die zich uitstrekte van het Kennemerland tot aan het Gooi. Tot de zeventiende eeuw was het een van de meest respectabele plekken waar men kon wonen. Maar langzamerhand, door de ontwikkeling van de Wallen tot hoerenbuurt en het gebrek aan investeringen, raakte de Zeedijk verwaarloosd. Het werd een plek waar je liever niet kwam. Ook Café ’t Mandje werd geraakt door deze achteruitgang. In 1982 sloot het café haar deuren, maar de inrichting bleef meer dan 25 jaar lang zoals het altijd was geweest, alleen dus achter gesloten deuren.

Zeedijk (links: nr. 14, rechts: nr. 16) / Oudezijds Kolk. Op de achtergrond de Oude Kerk | Stadsarchief Amsterdam

(Her)beleef het zelf

Gelukkig werd de negatieve spiraal doorbroken en de straat krabbelde er langzaam weer bovenop. Ook Café ’t Mandje profiteerde hiervan. Het werd in oude glorie hersteld en in 2008 opende het opnieuw haar deuren. Met de originele inrichting en in de traditie van Bet van Beeren: iedereen is welkom en iedereen mag zichzelf zijn. Hoewel Zeedijk 63 geen officieel monument is, is het een mooi stukje LHBT+-geschiedenis op onze prachtige Zeedijk!

Legendarische Bet

Tijdens de tweede zomeropenstelling van Open Monumentendag Amsterdam aanstaande zondag kun je tussen 13.00 en 17.00 uur de bovenwoning van de legendarische Bet van Beeren (1902-1967) bezoeken. Zij was openlijk lesbisch en baatte tussen 1927 en 1967 Café ’t Mandje uit, één van de eerste cafés waar homoseksualiteit openlijk gevierd kon worden. Reden genoeg om haar bijzondere leven tijdens Pride Amsterdam in het zonnetje te zetten.

Raam gevel Café 't Mandje met fotoportretten en schilderij van uitbaatster Bet van Beeren | Stadsarchief Amsterdam

LHBT+-route

Daarnaast kun je om 13.30 en 15.00 uur aansluiten bij een wandeling langs verschillende plekken door de stad die te maken hebben met het LHBT+-verleden van Amsterdam. We starten in De Bazel (Vijzelstraat 32), waarop dit moment de tentoonstelling Aids in Amsterdam 1981-1996 te zien is. De route gaat onder andere via één van de grootste en meest bezochte urinoirs van Amsterdam voor mannelijk seksueel contact, het voormalige Paleis van Justitie waar het beroemde ‘Ezelsproces’ tegen de openlijk homoseksuele schrijver Gerard Reve plaatsvond en boekenhandel Xantippe met grote lesbische sectie. De wandeling eindigt bij het Homomonument, dat eerder dit jaar aangewezen werd als gemeentelijk monument.

Erfgoed van de Week

In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de website amsterdam.nl/erfgoed, Twitter @erfgoed020 en Facebook Monumenten en Archeologie delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.